Onbalansmarkt

Niet iedereen kent de onbalansmarkt, en nog minder weten dat deze markt een grote rol speelt in ons energienetwerk. Lees wat de onbalansmarkt precies is, hoe de prijsschommelingen ontstaan en of jij als particulier toegang kunt krijgen tot deze markt.

De onbalansmarkt is een energiemarkt. Er zijn meer energiemarkten, zoals de futuresmarkten en day-ahead markten, waar dagen, weken, maanden of zelfs jaren vooruit stroom of gas ingekocht kan worden. Mocht er op de dag zelf blijken dat er een verkeerde inschatting is gemaakt en er daardoor meer of minder stroom is ingekocht, wordt er op de onbalansmarkt gehandeld. Op de onbalansmarkt wordt per kwartier gehandeld. Deze markt is bedoeld voor het balanceren van het elektriciteitsnet: als er een verschil is tussen de geplande productie en het daadwerkelijke verbruik, moet dit verschil worden gecorrigeerd om het net stabiel te houden. Netbeheerders kopen of verkopen op de onbalansmarkt elektriciteit om deze verschillen te compenseren, en de prijzen kunnen per kwartier variëren, afhankelijk van de vraag en het aanbod.

De prijzen op de onbalansmarkt kunnen sterk verschillen, afhankelijk van de balans tussen vraag en aanbod. Op momenten van hoge vraag en laag aanbod, bijvoorbeeld tijdens koude winteravonden, kunnen de prijzen flink oplopen. Omgekeerd, bij een laag verbruik en hoog aanbod, bijvoorbeeld op zonnige middagen wanneer zonnepanelen veel elektriciteit opwekken, kunnen de prijzen dalen. Deze prijsschommelingen komen dan door de (extra) kosten voor het in balans houden van het elektriciteitsnet.

In principe is de onbalansmarkt gericht op grote spelers zoals energieproducenten en -leveranciers. Maar met de komst van slimme technologieën en energiemanagementsystemen, wordt het ook voor particulieren mogelijk om indirect deel te nemen aan deze markt. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het gebruik van thuisbatterijen of het aanmelden bij een energiecoöperatie die actief is op de energiemarkt.

Thuisbatterijen, zoals de Zonneplan Nexus, spelen een interessante rol in de relatie met de onbalansmarkt. Door energie op te slaan wanneer deze goedkoop is (bijvoorbeeld tijdens een overschot aan zonne-energie) en deze weer vrij te geven wanneer de prijzen hoog zijn, kunnen huishoudens besparen op hun energiekosten en bijdragen aan de stabiliteit van het net. Bovendien kunnen aanbieders van thuisbatterijen afspraken maken met energieleveranciers om het opgeslagen vermogen beschikbaar te stellen voor balancering van het net, waardoor ze indirect deelnemen aan de onbalansmarkt.

Naast de onbalansmarkt bestaan er meerdere energiemarkten, elk met hun eigen functie. De dag- en termijnmarkten zijn hier voorbeelden van. Op de dagmarkt wordt elektriciteit verhandeld voor de korte termijn (de volgende dag), terwijl op de termijnmarkt contracten voor langere perioden worden afgesloten. Deze markten bieden energieproducenten en -leveranciers de mogelijkheid om hun risico’s te managen en in te spelen op verwachte prijsontwikkelingen.

De onbalansmarkt en de andere energiemarkten samen zorgen voor een stabiel en betrouwbaar elektriciteitssysteem. Ze maken het mogelijk om flexibel in te spelen op schommelingen in vraag en aanbod.