Hoe ontstaat stroomuitval?

Stroomuitval komt altijd ongelegen, al is de kans in Nederland gelukkig heel klein. Met een betrouwbaarheid van 99,99% behoort ons elektriciteitsnet tot de meest stabiele ter wereld (bron: Netbeheer Nederland, 2023).

Toch waarschuwen netbeheerders als Enexis dat koude winterdagen in de toekomst een uitdaging kunnen vormen. Door de snelle toename van warmtepompen en elektrische auto’s komt het net op piekmomenten flink onder druk te staan.

Hoe ontstaat stroomuitval en gaat dat in de toekomst toenemen? Wij geven je meer informatie.

In het kort:

• Kabelschade door graafwerk is de nummer één oorzaak van stroomuitval. Hierbij duurt de gemiddelde storing duurt 22 tot 23 minuten. Ook weer en natuur veroorzaken soms kortsluiting of kabelbreuken.
• Veroudering van netonderdelen leidt af en toe tot defecten.
• Netcongestie veroorzaakt zelden storingen. In de toekomst kan de druk op het net wel toenemen, bijvoorbeeld door de groei van het aantal warmtepompen en elektrische auto’s.

De meeste stroomstoringen ontstaan letterlijk onder je voeten. Ongeveer een kwart van alle incidenten komt door graafwerkzaamheden. Denk aan een aannemer die bij het leggen van glasvezel of riolering per ongeluk een kabel raakt. Eén verkeerde schop en de verbinding ligt eruit.

Om dit te voorkomen, gebruiken bedrijven graafmeldsystemen waarmee ze vooraf kunnen zien waar leidingen liggen. Toch gaat het soms mis. Omdat netbeheerders het net continu monitoren, kunnen ze snel ingrijpen. Zo blijft de gemiddelde hersteltijd beperkt tot minder dan een half uur.

Netcomponenten zoals transformatoren, schakelaars en aansluitingen verouderen na verloop van tijd. Door slijtage of vocht kan kortsluiting ontstaan. Daarom vervangen netbeheerders verouderde onderdelen en monitoren ze het net continu met slimme sensoren. Die meten spanning en kunnen storingen lokaliseren nog vóórdat jij als klant iets merkt.

Soms gooit het weer roet in het eten. Storm, bliksem of zware sneeuwval kunnen kabels beschadigen of masten omverblazen. Vooral op het platteland, waar nog bovengrondse leidingen liggen, komt dit voor. Ook dieren veroorzaken verrassend genoeg storingen: vogels die tegen hoogspanningslijnen vliegen of marters die in transformatorhuisjes kruipen. Zulke incidenten zijn lastig volledig te voorkomen.

Een andere mogelijke oorzaak is netcongestie, oftewel capaciteitsproblemen. Dit gebeurt als er plots te veel stroom wordt gevraagd of juist te veel wordt opgewekt, bijvoorbeeld bij veel zon én weinig verbruik. Om grotere problemen te voorkomen, kan een netbeheerder tijdelijk een klein gebied afschakelen. Zulke onderbrekingen zijn zeldzaam en duren kort.

De komende jaren verandert het elektriciteitsverbruik in Nederland razendsnel. Huishoudens stappen sneller dan verwacht over op warmtepompen, laden elektrische auto’s thuis op en wekken eigen stroom op met zonnepanelen. Vooral op koude winterdagen draaien warmtepompen op volle toeren, precies op momenten dat veel mensen hun auto opladen of koken.

Netbeheerder Enexis waarschuwde in 2025 al dat in 22 gebieden het stroomnet bij zulke pieken zijn grens bereikt. Hoogspannings- en middenspanningsstations werken daar soms op hun maximale capaciteit. Om overbelasting te voorkomen, kan de netbeheerder tijdelijk delen van het stroomnet afschakelen. Dat klinkt heftig, maar zulke maatregelen duren meestal kort en worden genomen vóórdat het echt misgaat.

De oplossing ligt in een combinatie van uitbreiding van het net en slim energiegebruik. Huishoudens kunnen helpen door hun verbruik te spreiden: bijvoorbeeld auto’s ’s nachts laden en warmtepompen slim aan te sturen. Toekomstige tarieven die goedkoper zijn buiten de spitsuren moeten dit gedrag stimuleren. Ook energieopslag, zoals met de thuisbatterijen, helpt om de druk op het net te verminderen. Lees meer over de maatregelen die de overheid wilt nemen om netcongestie tegen te gaan.